مقدمه

در دنیای امروز، با تحولات سریع فناوری و تغییرات مستمر در بازارهای جهانی، موفقیت در عرصه کار و کسب‌وکار به مجموعه‌ای متنوع از مهارت‌ها بستگی دارد. بازارهای آینده، چه در ایران و چه در سطح جهان، نیازمند رویکردهای جدید و نوآورانه برای مقابله با چالش‌های نوظهور هستند. با گسترش دیجیتال‌سازی و افزایش رقابت، توانایی سازگاری با شرایط جدید و تسلط بر مهارت‌های خاص، افراد و سازمان‌ها را در مسیر موفقیت قرار می‌دهد.

این مقاله به بررسی مهارت‌های کلیدی که برای پیشرفت و دستیابی به اهداف در بازارهای پویای آینده ضروری هستند، می‌پردازد. از مهارت‌های دیجیتال گرفته تا توانایی تفکر انتقادی و مهارت‌های ارتباطی، هر یک نقشی حیاتی در ایجاد ارزش و ارتقاء قابلیت‌های رقابتی دارد. به‌علاوه، درک روندهای جهانی و توانایی نوآوری و خلاقیت، عناصری هستند که نه‌تنها به بقا بلکه به رشد پایدار در این محیط پویا کمک می‌کنند.

مهارت چیست؟

مهارت به مجموعه‌ای از توانایی‌ها و دانش‌هایی اطلاق می‌شود که فرد به دست می‌آورد و می‌تواند برای انجام وظایف خاص یا دستیابی به هدف‌های مشخص از آن‌ها استفاده کند. به‌عبارت‌دیگر، مهارت‌ها ابزارهایی هستند که به فرد کمک می‌کنند تا در یک زمینه یا فعالیت خاص مؤثر و کارآمد عمل کند^[1].

مهارت‌ها می‌توانند به دسته‌های مختلفی تقسیم شوند و معمولاً نتیجه آموزش، تجربه و تمرین هستند. مهارت‌ها به‌طورکلی به دودسته اصلی تقسیم می‌شوند:

مهارت‌های نرم

مهارت‌های نرم (Soft Skills) به مجموعه‌ای از مهارت‌ها و ویژگی‌های شخصیتی اشاره دارد که به افراد کمک می‌کند تا به‌طور مؤثر در محیط‌های اجتماعی و حرفه‌ای تعامل کنند. این مهارت‌ها به شخصیت و رفتار فرد مربوط می‌شوند^[2].

برخی از مهم‌ترین مهارت‌های نرم عبارت‌اند از:

1. ارتباطات: توانایی برقراری ارتباط مؤثر به‌صورت کلامی، نوشتاری و غیرکلامی.

2. کار تیمی: توانایی همکاری و کار کردن با دیگران برای دستیابی به اهداف مشترک.

3. رهبری: توانایی الهام بخشی و هدایت دیگران به سمت اهداف معین.

4. حل مسئله: توانایی شناسایی مشکلات و یافتن راه‌حل‌های خلاقانه و مؤثر.

5. تفکر انتقادی: توانایی تحلیل و قضاوت منطقی در مورد اطلاعات و تصمیم‌گیری‌های مناسب.

6. مدیریت زمان: قابلیت برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی وظایف برای بهبود بهره‌وری.

7. انعطاف‌پذیری: قابلیت سازگاری با تغییرات و موقعیت‌های جدید.

8. مهارت‌های بین فردی: توانایی برقراری روابط مثبت و سازنده با دیگران و درک احساسات آن‌ها.

9. مدیریت استرس: توانایی کنترل و مدیریت استرس و فشارهای روانی در محیط کار.

10. فهم فرهنگی: آگاهی و احترام به تنوع و تفاوت‌های فرهنگی در مشارکت با دیگران.

مهارت‌های نرم معمولاً به‌عنوان جنبه‌ای از موفقیت در محیط کار شناخته می‌شوند و داشتن آن‌ها می‌تواند به پیشرفت شغلی و بهبود روابط بین فردی کمک کند^[3].

مهارت‌های سخت یا تخصصی

مهارت‌های سخت (Hard Skills) به مهارت‌ها و دانش‌های تخصصی و فنی اطلاق می‌شود که معمولاً از طریق آموزش، تجربه‌های کاربردی، یا دوره‌های آموزشی به دست می‌آیند. این مهارت‌ها قابل‌اندازه‌گیری و ارزیابی هستند و برای انجام وظایف خاص در یک شغل یا صنعت خاص ضروری هستند. مهارت‌های سخت معمولاً به‌صورت مستقیم مرتبط با فعالیت‌های شغلی و وظایف روزمره هستند.

برخی از مثال‌های مهارت‌های سخت عبارت‌اند از:

1. دانش زبان: تسلط به زبان‌های مختلف، اعم از زبان‌های خارجی یا زبان‌های برنامه‌نویسی.

2. نرم‌افزارهای تخصصی: آشنایی با و تسلط بر نرم‌افزارهای خاص مانند Microsoft Office، Adobe Creative Suite، یا نرم‌افزارهای مدیریت پروژه.

3. تحلیل داده: توانایی جمع‌آوری، تجزیه‌وتحلیل و تفسیر داده‌ها به کمک ابزارهایی مثل Excel یا نرم‌افزارهای آماری.

4. فناوری اطلاعات: تسلط بر سیستم‌های اطلاعاتی، شبکه‌ها و زیرساخت‌های IT.

5. مدیریت پروژه: آشنایی با روش‌ها و ابزارهای مدیریت پروژه، مانند Agile یا Scrum و توانایی برنامه‌ریزی و کنترل پروژه.

6. مهارت‌های فنی: دانش تخصصی در زمینه‌های مهندسی، طراحی، یا صنایع خاص، مثل برق، مکانیک یا ساختمان.

7. مدیریت مالی: توانایی برنامه‌ریزی، تجزیه‌وتحلیل و مدیریت امور مالی.

8. مهارت‌های پژوهش: توانایی انجام تحقیقات علمی و فنی و تجربه کار با متدهای تحقیقاتی^[4] و ^[5].

مهارت‌های سخت اغلب در زمینه‌های شغلی خاص موردنیاز هستند و معمولاً در رزومه‌ها به‌راحتی قابل‌ذکر و اثبات هستند. این مهارت‌ها به کارفرمایان کمک می‌کند تا توانایی‌های فنی و تخصصی یک داوطلب را ارزیابی کنند.

مهارت‌های مهم برای موفقیت در بازار آینده ایران

برای موفقیت در بازار آینده ایران، داشتن مهارت‌های کلیدی و مطابق با روندهای روز ضروری است [6] که در ادامه به برخی از این مهارت‌ها اشاره می‌شود:

مهارت‌های ارتباطی

توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، همکاران، مشتریان و مدیران، یکی از مهارت‌های اساسی برای موفقیت شغلی است. این مهارت شامل توانایی مذاکره، ارائه‌ی ایده‌ها و پاسخ به بازخوردها است. توانایی خوب نوشتن و صحبت کردن به افراد کمک می‌کند تا پیام‌ها و ایده‌هایشان را به‌وضوح و به‌طور مؤثر منتقل کنند^[6].

مهارت‌های مشارکتی

توانایی شناسایی و ایجاد فرصت‌های مشارکتی و همکاری‌های موفق یکی از مهارت‌های مهم برای موفقیت در بازار کار است. این مهارت شامل توانایی ایجاد شبکه‌های حرفه‌ای، همکاری با دیگران برای رسیدن به اهداف مشترک و استفاده از فرصت‌های جدید برای رشد و توسعه شخصی و حرفه‌ای است ^[7].

خود مدیریتی و انگیزش شخصی

توانایی مدیریت خود و ایجاد انگیزه در خود برای رعایت اهداف حرفه‌ای از الزامات لازم محسوب می‌شود^[8].

مهارت‌های مدیریتی و رهبری

مهارت‌های مدیریت و رهبری به‌عنوان دو عنصر اساسی در موفقیت سازمان‌ها و تیم‌ها شناخته می‌شوند. این مهارت‌ها به مدیران و رهبران کمک می‌کنند تا به‌طور مؤثر تیم‌ها را هدایت کرده و به اهداف سازمانی دست یابند، مدیریت مؤثر تیم‌ها و پروژه‌ها باعث افزایش بهره‌وری سازمان می‌شود^[9].

انعطاف‌پذیری و سازگاری

توانایی انطباق سریع با تغییرات اقتصادی و سیاسی داخلی و خارجی با توجه به تغییرات سریع در بازار کار و نیاز به سازش با شرایط جدید، این مهارت بسیار حیاتی است [8].

مهارت‌های حل مسئله و تفکر انتقادی

توانایی شناسایی و حل مشکلات به شیوه‌ای مؤثر و منطقی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مهارت حل مسئله و تفکر انتقادی به افراد کمک می‌کند که در دنیای پیچیده و در حال تحولی امروزه، به شیوه‌ای مؤثر و آگاهانه عمل کنند و تصمیم‌های درست و منطقی بگیرند.

مهارت‌های مدیریت زمان

مدیریت زمان به افراد کمک می‌کند تا وظایف و پروژه‌های خود را به‌طور مؤثر برنامه‌ریزی و اجرا کنند. این مهارت شامل توانایی تعیین اولویت‌ها، تنظیم زمان‌بندی و اجتناب از هدر رفت زمان است. افراد بامهارت مدیریت زمان بهتر می‌توانند به‌صورت کارآمدتر و مؤثرتر کار کنند به‌صورت کلی توانایی برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی وظایف برای بهینه‌سازی زمان و افزایش بهره‌وری از مهارت‌های مهم در بازار کار است^[10].

کارآفرینی و نوآوری

پرورش ایده‌های جدید و خلاقانه باهدف حل مسائل بومی و ایجاد کسب‌وکارهای نوین بسیار مؤثر است، همچنین کارآفرینی نه‌تنها به رشد و توسعه فردی و اجتماعی منجر می‌شود، بلکه می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی جوامع نیز کمک کند [12].

توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی

درک مسائل محیط زیستی و اجتماعی و توانایی ارائه راه‌حل‌های پایدار جز مهارت‌های مهم بازار کار محسوب می‌شود [^[11]].

مهارت‌های بین‌المللی

تسلط بر زبان انگلیسی و آگاهی از فرهنگ جهانی برای گسترش ارتباطات بین‌المللی یکی از مهارت‌های موردنیاز بازار کار در ایران است.

مهارت‌های بازاریابی و فروش

برای افرادی که در زمینه فروش یا بازاریابی فعالیت می‌کنند، توانایی درک بازار، رفتار مشتری و ایجاد استراتژی‌های مؤثر از اهمیت بالایی برخوردار است [9].

الوانی و همکاران (1399) مهارت‌های نرم را همراه با 20 مؤلفه، در دودسته مهارت‌های نرم فردی و اجتماعی طبقه‌بندی نموده‌اند؛ در شکل زیر این دسته‌بندی قابل‌مشاهده می‌باشد.

شکل 1- دسته‌بندی مهارت‌های نرم^[12]

آشنایی با قوانین و مقررات

شناخت قوانین کار و مقررات مرتبط با حوزه شغلی، به ایجاد یک محیط کار قانونی و سالم کمک می‌کند.

ضمانت کیفیت و استانداردسازی

تضمین کیفیت محصولات و خدمات مطابق با استانداردهای جهانی.

توسعه این مهارت‌ها می‌تواند به افراد کمک کند تا در بازار ایران رقابتی باقی بمانند و به فرصت‌های رشد و پیشرفت دست یابند.

مهارت‌های فنی و تخصصی

آشنایی با ابزارها و تکنیک‌های مرتبط با حوزه شغلی مانند نرم‌افزارهای خاص، از الزامات موفقیت است. در برخی صنایع، دانش فنی و تجربه کار با فناوری‌های نوین اهمیت بالایی دارد [4].

مهارت‌های مالی

مهارت‌های مالی شامل توانایی مدیریت منابع مالی، بودجه‌بندی، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری است. داشتن این مهارت‌ها به افراد کمک می‌کند تا منابع مالی خود را به‌طور کارآمد مدیریت کرده و تصمیمات مالی آگاهانه‌تری بگیرید^[13].

مهارت‌های دیجیتال

توسعه و طراحی وب و اپلیکیشن: توانایی ساخت و بهبود زیرساخت‌های دیجیتال.

تحلیل داده و هوش تجاری: استفاده از داده‌ها برای تصمیم‌گیری‌های استراتژیک.

تجارت الکترونیک و بازاریابی دیجیتال

استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال برای فروش و بازاریابی محصولات و خدمات^[14].

تحلیل داده‌ها

تحلیل داده‌ها به یکی از مهارت‌های کلیدی در دنیای امروز تبدیل شده است. توانایی جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر داده‌ها به افراد کمک می‌کند تا الگوها و روندهای مهم را شناسایی کنند و تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند. این مهارت در صنایع مختلف ازجمله فناوری اطلاعات، بازاریابی و حتی پزشکی اهمیت دارد.

مهارت‌های تکنولوژی

تسلط بر تکنولوژی‌های نوین و نرم‌افزارهای مرتبط با رشته‌های مختلف، برای موفقیت در بازار کار آینده ضروری است. آشنایی با برنامه‌نویسی، تحلیل داده‌ها و استفاده از نرم‌افزارهای کاربردی مانند Excel، Python، SQL و ابزارهای بازاریابی دیجیتال، می‌تواند افراد را از دیگران متمایز کند^[15].

هر یک از این مهارت‌ها می‌تواند به افراد در بازار کار آینده ایران کمک کند تا موفقیت بیشتری کسب کنند و در مسیر شغلی خود پیشرفت کنند.

مهارت‌های مهم برای موفقیت در بازار آینده جهان

برای موفقیت در بازار کار جهانی، چندین مهارت کلیدی وجود دارد که می‌تواند کمک کند تا در رقابت‌های شغلی پیشرفت کرد:

مهارت‌های ارتباطی

توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، چه به‌صورت کلامی و چه نوشتاری، از اهمیت بالایی برخوردار است و به همین شکل، توانایی همکاری با گروه‌های مختلف و کار کردن به‌صورت تیمی، مهارتی ضروری در محیط‌های کاری مدرن است.

رهبری و مدیریت تیم: هدایت و انگیزش تیم‌ها به سمت اهداف مشترک

مذاکره و برقراری ارتباط مؤثر: توانایی ایجاد ارتباطات قوی با مشتریان و همکاران

تفکر انتقادی و حل مسئله

توانایی تحلیل مسائل پیچیده و ارائه راه‌حل‌های نوآورانه و مؤثر، توانایی تجزیه‌وتحلیل مسائل و یافتن راه‌حل‌های خلاقانه می‌تواند افراد را از دیگران متمایز کند.

نوآوری و خلاقیت

تولید ایده‌های جدید و بهبود مداوم محصولات و خدمات در موفقیت شغلی بسیار تأثیرگذار است.

سازگاری و انعطاف‌پذیری

توانایی سازگاری با تغییرات سریع در بازار و فناوری‌های نوظهور، تغییرات و یادگیری سریع مهارت‌های جدید در محیط‌های کاری متغیر از اهمیت بالایی برخوردار است.

آگاهی فرهنگی و زبان‌های خارجی

شناخت فرهنگ‌های مختلف، توانایی کار در محیط‌های چند فرهنگی برای موفقیت در بازار کار جهانی حیاتی است و همچنین تسلط به چند زبان خارجی، می‌تواند فرصت‌های شغلی بیشتری و تعامل بهتری با بازارهای جهانی را ایجاد کند.

مدیریت زمان و اولویت‌بندی

بهینه‌سازی زمان برای دستیابی به بهره‌وری و کارایی بیشتر و به‌صورت کلی توانایی مدیریت زمان، منابع و افراد به‌ویژه در موقعیت‌های رهبری، می‌تواند به موفقیت کمک کند.

مهارت‌های دیجیتال

برنامه‌نویسی: تسلط بر زبان‌های برنامه‌نویسی و توانایی توسعه نرم‌افزارها

تحلیل داده: توانایی جمع‌آوری، تجزیه‌وتحلیل داده‌ها برای تصمیم‌گیری‌های بهتر

درک عمیق از فناوری‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین و توانایی بهره‌گیری از آن‌ها برای بهبود فرآیندها و محصولات

فناوری‌های نوین

آشنایی با فناوری‌های جدید مانند اینترنت اشیا، بلاک چین، کلان داده و... همچنین آشنایی با فناوری‌های روز، نرم‌افزارها و ابزارهای تخصصی مرتبط با حوزه شغلی اهمیت زیادی دارد.

توسعه و پرورش این مهارت‌ها می‌تواند افراد و سازمان‌ها را در موقعیتی قرار دهد که نه‌تنها بتوانند با تغییرات جهانی همگام شوند، بلکه بتوانند در این محیط رقابتی به شکوفایی و رشد دست یابند^[16]،^[17]،^[18] و^[19].

جمع‌بندی

در شرایط کنونی و با توجه به تغییرات سریع فناوری و دگرگونی‌های اقتصادی و اجتماعی، مهارت‌ها به‌عنوان کلید موفقیت در بازار کار آینده، دارای اهمیت ویژه‌ای هستند. توانایی‌ها و دانش‌هایی که فرد در زمینه‌های مختلف کسب می‌کند، نه‌تنها به او کمک می‌کند تا در موقعیت‌های شغلی خود مؤثرتر عمل کند، بلکه وی را برای مقابله با چالش‌های جدید نیز آماده می‌سازد.

توسعه مهارت‌های سخت، ازجمله تسلط بر فناوری‌های نوین و ابزارهای دیجیتال، به‌ویژه برای مشاغل فنی و تخصصی ضروری است. همچنین، مهارت‌های نرم نظیر کار تیمی، تفکر انتقادی و مهارت‌های ارتباطی نیز نقش بسزایی در ایجاد روابط مثبت و بهبود محیط کار دارند.

به‌طورکلی، افرادی که به یادگیری و بهبود مستمر مهارت‌های خود بپردازند، شانس بیشتری برای موفقیت و پیشرفت در بازار کار آینده خواهند داشت. موفقیت در دنیای کار نه‌تنها مستلزم داشتن دانش و تخصص‌های فنی است، بلکه نیاز به توانایی‌های بین فردی و رفتاری نیز دارد. به همین دلیل، ضروری است که جوانان و متخصصان در ایران و سراسر جهان به اهمیت این مهارت‌ها پی ببرند و برای توسعه آن‌ها تلاش کنند. این تلاش‌ها به ارتقای فردی، اجتماعی و اقتصادی جامعه کمک خواهد کرد و زمینه‌ساز پیشرفت‌های پایدار در آینده‌ای نزدیک خواهد بود.

برای آشنایی با دوره‌های توانمندسازی اینوران (جهت بهبود مهارت‌های خود) اینجا کلیک کنید.

منابع

^[1] حسن گرزین (1397)، مهارت پلی به سوی اشتغال، انتشارات ویهان

^[2] کیم هلنا، ترجمه آزاده سازگار یزدی (1401)، مهارت‌های نرم برای افراد سخت، انتشارات دید‌بان قلم فرتاک

^[3] بروس تولگن، ترجمه مریم فیلیه (1401)، مهارت‌های نرم چیست و چطور آموزش ببینیم؟ انتشارات اژدهای طلایی

^[4] اسکات یانگ، ترجمه مریم شبیری (1400)، مهارت‌های سخت را یاد بگیرید، در رقابت پیروز شوید و حرفه خود را توسعه دهید، انتشارات نوین توسعه

^[5] https://www.indeed.com

^[6] Oghenekaro, A P. (2018). Deployment of Soft Skills for Effective Customer Service in the 21st Century Library. Journal of Computer and Communications, 6, 43-50.

^[7] اکبری، زهرا (1397)، ضرورت تهیه و تدوین و گنجاندن واحد درسی مهارت‌های نرم یا عمومی لازم برای دانشجویان علوم پزشکی در برنامه درسی آن‌ها، مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، دوره سیزدهم، شماره،2 تابستان 13؛ صص 139-114

^[8] Sitzmann, T. Weinhardt, J M. (2019), "Advancing training for the 21st century", Human Resource Management Review, 29 (2): 137-298.

^[9] Wallapha, Ariratana. Saowanee, Sirisookslip. Tang, Keow Ngang, (2015). “Development of Leadership Soft Skills Among Educational Administrators”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 186: 331 – 336.

^[10] Groh, M. Krishnan, N. McKenzie, D. & Vishwanath, T. (2016). The impact of soft skills training on female youth employment: Evidence from a randomized experiment in Jordan. IZA Journal of Labor & Development, 5(1), 1.

^[11] Dabke, D. (2015). Soft skills as a predictor of perceived internship effectiveness and permanent placement opportunity. IUP Journal of Soft Skills, 9(4): 26-42.

^[12] الوانی، سید مهدی؛ حمیدی زاده، علی؛ بوستانی راد، مینا (1399) چیستی مؤلفه‌های مهارت‌های نرم منابع انسانی (مروری نظام‌مند)، سال نهم، شماره سی‌وسه، فصلنامه علمی مهارت‌آموزی؛ صص 50-25

^[13] غلامرضا وطن‌دوست (1403)، نقش مؤلفه‌هاي پیشرفت شغلی فرماندهان در موفقیت سازمانی فراجا

^[14] https://www.linkedin.com/learning/

^[15] https://jobvision.ir/

^[16] Sophie Deleuze (2024),The Future of Jobs: Employment, Skills and Workforce Strategy for the Fourth Industrial Revolution

^[17] The Future of Skills for Future Jobs (2024), https://www.careers.ox.ac.uk/

^[18] https://cedarsprohub.com/

^[19] https://bernardmarr.com/