شخصیت و شخصیت‌شناسی

شخصیت (Personality) یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های یک فرد است که درک و آگاهی از آن در شناسایی محدودیت­ها، عوامل موفقیت، انتخاب شغل مناسب، نحوه برقراری ارتباط با دیگران و... به انسان‌ها کمک می‌کند. کلمه شخصیت ریشه در کلمه لاتین

پرسونا (Persona) دارد. پرسونا به معنی ماسکی است که بازیگران در طول اجرا به‌صورت می‌زنند. "شخصیت" همچنین می‌تواند به‌عنوان ظاهر بیرونی یا چهره‌ای که به عموم مردم نشان داده می‌شود نیز تعریف شود.

تجربه نشان می‌دهد هر انسانی شخصیت منحصربه‌فردی دارد و هیچ دونفری کاملاً شبیه به هم نیستند. اغلب انسان‌ها به‌مرور متوجه می­شوند که اطرافیانشان نگرش متفاوتی نسبت به دنیا دارند، به‌منظور برقراری ارتباط مؤثرتر، این تفاوت‌ها باید درک شوند.

تاکنون ابزارها، تست­ها و نظریه­های بسیاری برای شخصیت‌شناسی معرفی‌شده است. یکی از این ابزارها، تست MBTI (The Myers–Briggs Type Indicator) است که به تیپ‌های شخصیتی مایرز و بریگز نیز معروف می­باشد. این تست، روشی برای توصیف شخصیت­ افراد معرفی می‌کند که بر پایه چهار مقیاس درون‌گرایی/ برون‌گرایی، حسی/ شهودی، احساسی/ تفکری و قضاوتی/ ادراکی است. هیچ پاسخ صحیح یا غلطی برای آزمون MBTI وجود ندارد؛ زیرا هیچ تیپ شخصیتی خوب یا بدی وجود ندارد.

تاریخچه MBTI

این تست بر اساس نظریه تیپ‌های شخصیتی کارل یونگ (Jung's Theory Of Psychological Types) توسعه‌یافته است. بر اساس این نظریه، درک رفتار افراد به معنای درک "تیپ" شخصیتی­شان است.

برای فهم بهتر تیپ‌های شخصیتی ابتدا بهتر است با تعریف "ترجیحات تیپ‌های شخصیتی" آشنا شویم. به مثال زیر توجه کنید:

دو دوست را در نظر بگیرید که یکی از آن‌ها آینده‌نگری بیشتری نسبت به دیگری دارد و شخص دوم تمایل دارد در زمان حال زندگی کند و از لحظه لذت ببرد.

ترجیح شخص اول آینده­نگری و شخص دوم زندگی در زمان حال استاین ترجیحات نشان‌دهنده نحوه استفاده ما از ذهنمان می­باشند. همه افراد هر دو جنبه یک ترجیح را استفاده می­کنند، اما تمایل دارند روی یکی از دو جنبه بیشتر تکیه کنند و معمولاً در یکی از دو مورد بهتر عمل می­کنند.

در دهه 1920، نظریه یونگ، توسط کاترین کوک بریگز (Katharine Cook Briggs) موردتوجه قرار گرفت، او به همراه دخترش، ایزابل بریگز مایرز (Isabel Briggs Myers)، روشی مناسب برای توصیف ترتیب ترجیحات یونگی هر فرد ایجاد کردند، این‌گونه بود که MBTI متولد شد.

در طول جنگ جهانی دوم آن‌ها به این نتیجه رسیدند که چنانچه افراد از تیپ‌های شخصیتی یونگ آگاهی پیدا کنند می‌توانند انتخاب‌های شغلی بهتری داشته باشند و به طرزی سازنده‌تر از تفاوت‌های میان‌فردی استفاده کنند. بدین منظور، آن‌ها شروع به ساخت پرسش‌نامه‌هایی کتبی برای ارزیابی تیپ‌های شخصیتی کردند. تست شخصیت‌شناسی MBTI در طول سه دهه تحقیق روی هزاران نفر و جمع‌آوری داده‌های فراوان و پس از ایجاد چندین نسخه مختلف شکل‌گرفته است.

تیپ‌های شخصیتی MBTI از چهار مؤلفه و به ترتیب زیر تشکیل‌شده‌اند:

• برون‌گرایی (Extraversion) یا درون‌گرایی (Introversion)

اولین گروه توصیف‌کننده این است که انرژی انسان به چه سمتی متمایل ­می­باشد. برون‌گراها به‌طور طبیعی به سمت دنیای بیرون، یعنی مردم و رویدادهای اطرافشان توجه می‌کنند و درون‌گراها  به دنیای درون یعنی ایده‌ها و افکارشان.

• حسی (Sensing) یا شهودی (Intuition)

مؤلفه بعدی این مقیاس نحوه درک اطلاعات توسط انسان را دسته‌بندی می‌کند. افراد حسی که داده‌ها را بر اساس حواس (حواس 5 گانه) و تجربیات عملی می‌سنجند و افراد شهودی که سنجش آن‌ها با تکیه بر شهود خویش (شم و حس ششم) است.

• تفکری (Thinking) یا احساسی (Feeling)

بُعد سوم، چگونگی تصمیم­گیری افراد را نشان می‌دهد. این گروه شامل افراد تفکری که تصمیم‌گیری‌هایشان بر مبنای منطق و افراد احساسی که معیار تصمیم­گیری­هایشان بر پایه عواطف است، می­باشد.

• قضاوتی (Judging) یا ادراکی (Preference)

مؤلفه آخر شامل ساختارگراها (قضاوت گرها) یا ادراکی‌ها است. ساختارگراها تمایل به برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی و نظم دارند. از طرفی بداهه‌پردازان یا ادراکی‌ها انعطاف‌پذیر بوده و با تغییرات سازگارترند.

ساختار آزمون MBTI

تست MBTI نسخه‌های مختلفی دارد یک نمونه شامل 20 پرسش، یک نمونه شامل 70 پرسش و نمونه دیگر شامل 94 پرسش است. این آزمون با این هدف طراحی‌شده است که گرایش‌های کلی ترجیحات شخصیتی شما را بیان کنند و نه بیشتر. وقتی آزمون MBTI را پاسخ می­دهید نتایج شما به شکل گزارشی که نمایانگر ترجیحات شما روی هر یک از این چهار مقیاس (E/I، S/N، T/F، J/P) است، مشخص می‌شود.

برخی از سؤالات این تست به شرح زیر است:

1. من معمولاً انساني

الف) زودجوش هستم

ب) بيشتر ساكت و کم‌حرف هستم

2. من اگر معلم بودم کدام‌یک از درس‌ها را براي تدريس انتخاب می‌کردم

الف) درس‌های عملي، كاربردي

ب) درس‌های تئوري و نظري

3. من

الف) در فرایند تصمیم‌گیری برايم بسيار مهم است كه تصميم من روي ديگران چه تأثیری دارد

ب) به انديشه ديگران بيش از احساس آنها بها می‌دهم.

4. من به كدام مورد تمايل بيشتري دارم

الف) به تمام‌کردن پروژه

ب) به شروع‌کردن پروژه

5. من زماني كه با عده‌ای از افراد هستم معمولاً

الف) در گفتگوي جمع شركت می‌کنم.

ب) در هر زمان با يك نفر صحبت می‌کنم

MBTI چه کاربردی دارد

تست MBTI به این منظور طراحی شد تا به افراد کمک کند درک بهتری از خود و دیگران به دست آورند. مقوله تیپ‌های شخصیتی حیطه کاربردی وسیعی دارد. در ادامه به چند مورد اشاره می­شود:

• درک خودمان

آگاهی از تیپ‌های شخصیتی می‌تواند به افراد کمک کند خودشان را بپذیرند و علائق، نیازها، مسیرهای رشد و پیشرفتشان را به رسمیت بشناسند.

• درک دیگران

افراد وقتی تشخیص می­دهند که هر تیپ شخصیتی قابلیت‌های ارزشمندی برای ارائه دارد و با ترجیحات تیپ‌های شخصیتی گوناگون آشنا می­شوند، دیگر تفاوت‌های موجود را توهین نخواهند دانست و قادر خواهند بود از زاویه دید متفاوت به مسائل مختلف نگاه کنند.

• شغل

مقوله تیپ‌های شخصیتی می‌تواند اطلاعات مفیدی دررابطه‌با انتخاب شغل در اختیار افراد قرار دهد. پژوهش­ها به طرز آشکاری نشان داده است که انسان‌ها جذب کارهایی می­شوند که به آن‌ها اجازه می‌دهد از ترجیحات ذاتی مربوط به تیپ­ شخصی­شان استفاده کنند.

• کار / سازمان‌ها

دانش مربوط به تیپ‌های شخصیتی به‌صورت گسترده‌ای در موقعیت‌های سازمانی و کار مورداستفاده قرارگرفتن است. همان‌گونه که قبلاً اشاره شد تیپ‌های شخصیتی متفاوت به‌ طور مشخص به شغل‌های متفاوتی تمایل دارند. دانش تیپ‌های شخصیتی در محل کار و موقعیت‌های سازمانی می‌تواند به چند دلیل مفید باشد:

1. باعث بهبود ارتباط بین اشخاصی شود که در یک سازمان کار می‌کنند.
2. منجر به تشکیل تیم‌های مؤثر می‌شود.
3. باعث حل مسائل و برطرف‌شدن اختلافات شود.
4. باعث درک بهتر و به رسمیت شناخته‌شدن سبک‌های مختلف رهبری و مدیریت می‌شود.

نقاط قوت و محدودیت‌های MBTI

در چند دهه گذشته کتاب‌ها و مقالات زیادی در زمینه ارتباط تیپ‌های شخصیتی با انتخاب شغل روابط مسائل کسب‌وکار مدیریت و... به چاپ رسیده است. آشنایی با تیپ‌های شخصیتی به شما کمک می‌کند نقاط قوت، استعدادهای خاص و زمینه‌های رشد بالقوه خودتان را درک کنید.

گرچه تست MBTI به‌طور گسترده مورداستفاده قرار می‌گیرد، اما محدودیت‌هایی نیز دارد:

• دقت محدود، MBTI تیپ‌های شخصیتی را در مقیاس دوگانه اندازه‌گیری می‌کند که می‌تواند ویژگی‌های شخصیتی را بیش از حد ساده کند و دقت ارزیابی را محدود کند.
• برخی از محققان ادعا می‌کنند که MBTI جامع نیست و فقط برای مردم عادی مناسب است؛ زیرا دسته‌بندی‌های آن گستره کامل شخصیت را نشان نمی‌دهد. برای مثال اگر شخصی به روان‌شناس مراجعه کند، روان‌شناس باتوجه‌به تست MBTI نمی‌تواند میزان پیشرفت شخص در زمینه موردنظر را بسنجد؛ زیرا این تست کاملاً بر اساس گزارشی است که خود شخص از خویش ارائه می‌کند.

تست MBTI در چه مراکزی استفاده شده است

آزمون MBTI در بسیاری از شرکت­ها، مراکز مشاوره، دانشگاه­ها و... مورداستفاده قرار گرفته است.

دو روان‌شناس معروف، جین هاردی جونز و راث جی. شرمن به مدت 25 سال، در زمینه مشاوره پیش از ازدواج، ازدواج و پس از ازدواج از آزمون شخصیت‌شناسی MBTI استفاده کرده و تقریباً بدون استثنا آن را سودمند یافتند.

در اواخر دهه ۱۹۷۰ راث معیار شخصیت‌شناسی MBTI را در یک پروژه تحقیقاتی جامع به کاربرد که طی آن از ۱۶۷ زوج استفاده کرد تا تأثیر تیپ شخصیتی در رضایت از ازدواج را مشخص کند. او بابت این بخش از تحقیقات نخستین جایزه گرامیداشت ایزابل بریگز مایرز را دریافت کرد.

جین یکی از نخستین کاربران تست MBTI است. او در سال ۱۹۶۵ زمانی که دانشجوی دکترا در دانشگاه آبورن بود، استفاده از این تست را آغاز کرد. جین که نخستین مبانی MBTI  را موردمطالعه قرار داد تحت‌تأثیر این ابزار سنجش قرار گرفت و پس از فارغ‌التحصیل شدن آن را به دانشگاه هاوایی آورد و به راث معرفی کرد.

سخن پایانی

تست MBTI یکی از ابزارهای شخصیت شناسی­ست که ضمن محدودیت­هایی که دارد می‌تواند بسیار مفید واقع‌شده و اطلاعات ارزشمندی از نحوه درک ما و دیگران از جهان در اختیارمان قرار دهد، این موضوع منجر به اخذ تصمیمات درست­تر، برقراری ارتباط مؤثرتر، انتخاب شغل مناسب­تر و... می­شود.

آزمون MBTI و مطالعه تیپ‌های شخصیتی مختلف می‌تواند به شما کمک کند ترجیحات خود و دیگران را بشناسید و به درک عمیق­تری از دیگران برسید تا به هدف ایزابل بریگز مایرز دست پیدا کنید: «استفاده خلاق از تفاوت‌های فردی.»

منابع

[1] How good is the Myers-Briggs Type Indicator for predicting leadership-related behaviors? Zárate-Torres, R. (2023). Frontiers in Psychology.

[2] Looking at Type: The Fundamentals. (Charles Martin‎). Gainesville: Myers & Briggs Foundation, Inc.

[3] Makwana, K. (2020). A Study of Identification of Personality Profiles of Undergraduate. Social Science Research Network (SSRN), 27.

[4] Deller, K. (1997). An evaluation of the Myers-Briggs type indicator and the self-directed search as validated. Buckinghamshire: CORE (Connecting Repositories).

[5] Jane Hardy Jones, R. G. (2011). Intimacy and Type: Building Enduring Relationships by Embracing Personality Differences. Gainesville, FL : Center for Applications of Psychological Type.