شخصیت و شخصیت‌شناسی

در قرن گذشته، روان‌پزشکان و روان‌شناسان از سیستم‌های زیادی برای توصیف ویژگی‌ها و سبک‌های شخصیتی استفاده کرده‌اند که تست اینیاگرام یکی از آن‌ها است.

اینیاگرام یک مدل توصیف شخصیت است که شامل 9 تیپ شخصیتی است که هرکدام رفتارها، الگوها، ارزش­ها و... خاص خود را دارند. این مدل به ابزاری محبوب در بین پزشکان بالینی، مراکز آموزشی و سازمان‌ها تبدیل‌شده است.

اینیاگرام یک راهنمای جامع در مورد احساسات، افکار و رفتارهای هر فرد است.

هدف این تست درک خود و دیگران از طریق شناسایی و توصیف دقیق الگوهای احساسی، شناختی و رفتاری است و به انسان کمک می‌کند تا الگوهای کلی در رفتار انسان را بازشناسی کرده و آن‌ها را بفهمد.

البته باید در نظر داشت اینیاگرام نمی‌تواند همة ویژگی‌های یک فرد را مشخص کند؛ اما کمک می‌کند تا باوجود تفاوت­ها، دیگران را بهتر بشناسیم.

تاریخچه اینیاگرام

از میان حوزه­های کار در روان‌شناسی، یکی از چالش‌برانگیزترین قسمت­ها، مفهوم شخصیت است. در این زمینه نظریه­های پرشماری ظهور کرده­اند، رونق یافته و سپس بعد از مدتی رو به افول گذاشته­اند. یکی از این نظریه­ها، نظریه تیپ‌های شخصیتی نه‌گانه یا اینیاگرام است.

ریشه کلمه اینیاگرام به کلمه یونانی ennea به معنی نه و grammos به معنی نوشته یا کشیده برمی‌گردد. اینیاگرام به مدت ۲۵۰۰ سال در بطن تاریخ مفقودشده‌ بود؛ ولی در چند دهه اخیر پا به عرصه وجود گذاشت.

در اوایل قرن بیستم گروهی علاقه‌مند به دانش اسرارآمیز عهد باستان به رهبری جوانی یونانی ارمنی به نام جرج ایوانویچ گرجیف تصمیم گرفتند توان خود را صرف جمع‌آوری مفاهیم مفقودشده در حکمت باستان کنند. وی معتقد بود که در عهد باستان یک علم تکامل‌یافته در زمینه «ماهیت» یا «ذات» انسان و تعامل آن با جهان هستی رشد یافته؛ ولی این دانش بعدها در طول زمان مفقود شده است. این گروه در این جست­وجوها، به نماد اینیاگرام دست یافتند. نظریه گریجف بر مبنای مفهومی پیچیده و مبهم از روان‌شناسی، معنویت و کیهان‌شناسی بود که به دیگران کمک می­کرد جایگاه خویش در عالم هستی و هدف عینی در زندگی­شان را پیدا کنند.

بعد از گریجف نوبت به اسکار ایچازو رسید. یافته­های او مبنی بر این است که نه صفت مقدس در ذات انسان وجود دارد و انحراف از آن منجر به گناهان کبیره و دو گناه دیگر (ترس و دروغ) می­شود وی معتقد بود که در تمامی انسان­ها نه تیپ شخصیتی وجود دارند؛ اما همواره دو مورد از آن‌ها به‌صورت غالب در وجود فرد بروز پیدا می‌کند

سومین شخص مطرح در نظریه اینیاگرام، روان‌پزشکی به نام کلودیو نارنجو است. وی ویژگی­های شخصیتی هر تیپ را بر اساس علم روان‌پزشکی طبقه‌بندی کرد.

محور مرکزی نظریه اینیاگرام در تیپ‌های شخصیتی نه‌گانه ماهیت یا ذات آدمی است که شخصیت، لایه رویی آن محسوب می­شود. ماهیت چیزی است که ذاتاً در ما وجود دارد. ماهیت یا ذات بسیار فراتر از شخصیت است. شخصیت چیزی بیش از تجارب مثبت و منفی حاصل از مسائل روزمره نیست و تنها جزئی از دامنه نامتناهی توانایی­های بالقوه هستی در وجود ما است.

نه تیپ شخصیتی اینیاگرام را می‌توان به 3 گروه سه‌تایی طبقه‌بندی کرد. به این گروه­ها تریاد گفته می­شود. هر تریاد شامل 3 تیپ شخصیتی است:

• تریاد غریزی: شامل تیپ‌های 1، 8، 9
• تریاد احساسی: شامل تیپ­های 2، 3، 4
• تریاد شناختی: شامل تیپ‌های 5، 6، 7

تیپ‌های نه‌گانه عبارت‌اند از:

1. کمال­گرا و ایدئالیست
2. کمک‌کننده
3. موفق
4. رمانتیک و فردگرا
5. جست­وجوگر و متفکر
6. شکاک و وفادار
7. خوشحال و ماجراجو
8. سلطه­جو و چالشگر
9. صلح‌طلب و سازشگر

ساختار آزمون

تست اینیاگرام ابتدا به‌صورت 36 سؤال دوگزینه‌ای بوده؛ اما به‌مرورزمان به یک تست طیفی تبدیل‌شده است. در هر سؤال گزینه‌ای که به بهترین شکل نگرش انسان را منعکس می‌سازد باید انتخاب شود.

در نسخه طیفی آزمون اینیاگرام، به تعداد تیپ‌های شخصیتی 9 بخش وجود دارد به نام‌های: A ,B ,C ,D ,E ,F ,G ,H ,I .

جدول 1 

برای هر تیپ شخصیتی تعدادی سؤال در نظر گرفته‌شده است. هر پاسخ از امتیاز خاصی برخوردار است که طبق جدول 1 می‌باشد:

جدول 2

در پایان هر بخش، جمع نمرات آن قسمت نوشته می­شود. سپس نمرات کل، در جدولی مانند جدول 2 وارد می‌شود بیشترین نمره نشان­دهنده تایپ اینیاگرام آزمون دهنده است.

در ادامه برخی از سؤالات این تست قرار داده شده است:

1. زندگی ما وقتی بهتر می‌شود که ما به مسائل مثبت نگاه کنیم به‌جای آنکه تماماً متوجه به مسائل منفی باشیم.
2. اکثر اوقات صدق نمی‌کند
3. می‌شود گفت که صدق نمی‌کند
4. گاهی صدق می‌کند
5. می‌شود گفت که صدق می‌کند
6. اکثر اوقات صدق می‌کند
7. کامل صدق می‌کند
8. من می‌توانم حتی با وضعیت‌های بسیار پر هیجان و عصبی، هوشیارانه برخورد کنم و آن‌ها را از دور مشاهده کنم.
9. اکثر اوقات صدق نمی‌کند
10. می‌شود گفت که صدق نمی‌کند
11. گاهی صدق می‌کند
12. می‌شود گفت که صدق می‌کند
13. اکثر اوقات صدق می‌کند
14. کامل صدق می‌کند
15. من ترجیح می‌دهم برای یک مؤسسه کار کنم.
16. اکثر اوقات صدق نمی‌کند
17. می‌شود گفت که صدق نمی‌کند
18. گاهی صدق می‌کند
19. می‌شود گفت که صدق می‌کند
20. اکثر اوقات صدق می‌کند
21. کامل صدق می‌کند

کاربرد و استفاده

تیپ‌های شخصیتی نه‌گانه (اینیاگرام) روزانه مورداستفاده میلیون‌ها نفر از افراد در سراسر جهان قرار می‌گیرد؛ به این دلیل که نتیجه‌بخش است. کاربرد این روش به فهم ما از این‌که چرا به‌راحتی نمی‌توانیم با برخی افراد کنار بیاییم درصورتی‌که در ارتباط با برخی دیگر خیلی سریع احساس می‌کنیم که دوستان قدیمی هستیم گویی از خیلی‌وقت‌پیش آن‌ها را می‌شناسیم کمک می‌کند. فهم تیپ‌های شخصیتی نه‌گانه اینیاگرام شبیه به داشتن عینک مخصوص یا ذره‌بینی است که به ما اجازه می‌دهد اجزاء و لایه‌های درونی افراد را با شفافیت خاصی ببینیم، در واقع کمک می‌کند که افراد را به همان شفافیتی ببینیم که آن‌ها ما را می‌بینند.

استفاده فزاینده‌ای از اینیاگرام برای رشد خود و توسعه روابط در زمینه تجارت، فرزندپروری، آموزش و سایر زمینه‌های مختلف وجود دارد. اینیاگرام به افراد کمک می‌کند تا با تضادهای درونی روبرو شوند، بر آن غلبه کنند و با آن همدلی کنند.

همچنین اینیاگرام یک سیستم شخصیت‌شناسی جامع است که در روان‌پزشکی بالینی نیز مورداستفاده قرار می­گیرد.

نقاط قوت و محدودیت‌ها

هدف اینیاگرام این است که به افراد کمک کند تا مکانیسم مربوط به شخصیت خود را درک کنند و به آن‌ها کمک کند تا خود را از محدودیت‌های شخصیتی خود رها کنند.

بنابراین، اینیاگرام نه‌تنها هر ویژگی شخصیتی را توصیف می‌کند، بلکه بینش‌هایی در مورد سیستم‌های عادی رفتارها، احساسات و ایده‌های هر شخصیت ارائه می‌دهد. علاوه بر این، اینیاگرام با دستیابی به حالت حضور، تعالی خود را تسهیل می‌کند.

اینیاگرام شخصیت را به‌عنوان یک ساختار و مجموعه‌ای از کنش‌ها و واکنش‌های درونی مرتبط با خود و جهان در نظر می‌گیرد.

باوجود نقاط قوت گسترده، باید در نظر داشت تست شخصیت‌شناسی اینیاگرام به‌طور منطقی قابل‌اعتماد است، اما همچنان باید در مورد اعتبار آن‌ها محتاط باشیم. این بدان معناست که ما احتمالاً در موارد مختلف نتایج یکسانی خواهیم گرفت، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که تایپ ما دقیقاً همان باشد.

مطالعات موردی و مثال‌ها

از زمانی که اینیاگرام به یک ابزار روان‌شناختی و روحی اساسی تبدیل شد به همان نسبت کاربردهای عملی بالایی برای کار و تجارت به دست آورد؛ چراکه آگاهی و بینش آن معطوف به هدف می‌باشد. بسیاری از مراکز تجاری و سازمان‌ها برای افزایش عملکرد کارمندان و درنهایت برای سودآوری خود اینیاگرام را در روش‌های مدیریتی مورداستفاده قرار می‌دهند. آن‌ها کشف کرده‌اند که می‌توانند از طریق به‌کاربردن اینیاگرام به‌عنوان یک ابزار ارتباطی از وقت‌کشی زیاد و سوءمدیریت رهایی یابند شرکت‌ها اینیاگرام را برای استخدام بهترین شخص ممکن برای به‌عهده‌گرفتن شغل‌های خاص آموزش مدیران برای مدیریت مؤثرتر بر کارمندان برای خدمت به مشتری شفاف‌سازی تصویر شرکت یا ایجاد توانایی در فروشندگان جهت سودآوری بیشتر مورداستفاده قرار می‌دهند. در میان کاربردهای متعدد اینیاگرام انبوه‌سازی بازاریابی حل تعارض تحول مدیریتی را می‌توان به منزله زمینه‌های مؤثرتر استفاده از آن در دنیای تجارت دانست. سازمان‌های بزرگی ازجمله آموکو، تویوتا، سونی، کداک، خطوط هواپیمایی آل ایتالیا و کا. ال ام هلند، جنرال موتورز، بویینگ و... از اینیاگرام استفاده کرده‌اند.

همچنین آموزش اینیاگرام در برنامه درسی دانشگاه استنفورد برای رشته MBA قرار می‌گیرد و در دانشکده حقوق هاروارد به کار می­رود. اینیاگرام در دانشگاه‌های ایالات متحده، عمدتاً در بخش‌های روان‌شناسی، پزشکی، هنر، تجارت و آموزش تدریس می‌شود.

نتیجه‌گیری

به‌عنوان یکی از تست­های شخصیت‌شناسی، اینیاگرام افراد را در گروه‌بندی‌هایی با ویژگی­های مشترک طبقه‌بندی می‌کند که مورداستفاده عموم مردم، کارخانه‌ها، شرکت‌ها، روان‌پزشکان، افرادی که تحت روان‌درمانی هستند و... است. اینیاگرام به هر شخص کمک می‌کند تا علاوه بر شناخت نقاط ضعف و قدرت خویش برای توسعه فردی خویش نیز زمان گذاشته و برنامه‌ریزی کند و به دنبال آن بهترین مسیر را در جنبه­های مختلف زندگی مانند: شغل، روابط، رشته تحصیلی و... انتخاب نماید.

منابع

[1] Riso DR. Enneagram transformations: releases and affirmations for healing your personality type. New York, USA: Houghton Mifflin Harcourt; 1993.

[2] Discovering Your Personality Type. (Don Richard Riso). HarperOne.

[3] The Enneagram: A Primer for Psychiatry Residents. Morgan Alexander, B.S., and Brent Schnipke, M.D.

[4] Riso DR, Hudson R. Understanding the enneagram: the  practical guide to personality types. Boston, USA: Houghton Mifflin Harcourt; 2000

[5] Riso DR. Enneagram transformations: releases and affirmations for healing your personality type. New York, USA: Houghton Mifflin Harcourt; 1993

[6] Riso DR, Hudson R. Personality types: using the Enneagram for self-discovery. New York, USA: Houghton Mifflin Harcourt; 1996.

[7] Tastan K. [Combating Stress According to Personality Types]. Elazig: Grafikkent Dijital Baski Merkezi;