شخصیت و شخصیت‌شناسی

انسان موجودی اجتماعی است و به برقراری ارتباط با دیگران نیاز دارد. طبیعتاً شخصیت هر انسانی متفاوت از دیگری است.

حال این سؤال مطرح می‌شود که شخصیت چیست؟

شخصیت (Personality) به ویژگی‌های روانی که بر رفتار هر فرد به طور مستمر تأثیر می­گذارد، گفته می‌شود.

از سوی دیگر همواره شنیده‌ایم که یکی از روش‌های رسیدن به آرامش، خودشناسی و خودآگاهی است. خودشناسی حوزه وسیعی دارد و بررسی آن از طرق مختلفی امکان‌پذیر است. یکی از آن راه‌ها، شناخت تیپ‌های شخصیتی و مدل رفتاری است. تیپ‌های شخصیتی متنوعی در حوزه روان‌شناسی معرفی و مطرح شده است که هر یک نقاط قوت و ضعف مختص به خود را داراست.

در علم روان‌شناسی، مدل­­های گوناگونی برای شخصیت­شناسی ارائه‌شده است. یکی از این مدل­ها، مدل دیسک (DISC) می‌باشد. رفتارشناسی DISC به افراد کمک می‌کند که به سازگاری اجتماعی دست یابند. سازگاری اجتماعی مهم‌ترین نشانه سلامت روانی فرد است. افراد در پرتو سازگاری اجتماعی به رشد عاطفی دست پیدا می‌کنند و دنیای اطراف خود را بهتر می‌پذیرند.

تاریخچه دیسک

در عصر مدرن کارل گوستاو یونگ، توسعه‌دهنده مدل‌های شخصیتی، اظهار داشت که انسان امروزی تنها زمانی می‌تواند خودش را بشناسند که از «خود» آگاه شود. او مدلی ایجاد کرد که بر اساس آن، افراد طبق 4 مؤلفه رفتاری تقسیم می‌شدند .

بر اساس یافته‌های یونگ، در سال 1928 دکتر مارستون، فارغ‌التحصیل شده از هاروارد، برای اولین بار در کتابی که تألیف کرد «احساسات مردم عادی»، نظریه خود را بیان نمود. دکتر مارستون در این کتاب تلاش کرد بیان کند که چگونه احساسات هر فرد ممکن است منجر به بروز واکنش‌های متفاوت شده و چگونه ممکن است در طول زمان تغییر کند.

وی در کتاب خود چهار سبک را معرفی کرد که با حروف D ،I ،S  و C آغاز می‌شدند و مدل اولیه DISC ارائه شد.

تست دیسک چیست

مدلی که مارستون معرفی کرد، رفتار را به چهار بُعد مختلف تقسیم می‌کند که بر پایه احساسات هستند و در رفتارهای یک فرد عادی در تعامل با محیط نمایان می‌شوند.

این چهار سبک عبارت‌اند از:

1. سلطه‌جو (Dominance):

 آن‌ها روی نتایج و دستاوردها تمرکز دارند. طرف‌دار عمل‌گرایی هستند و تمایل دارند چشم‌اندازی از کاری که می‌خواهند انجام دهند، داشته باشند. افراد با مدل رفتاری سلطه‌جو (D) ریسک‌پذیر هستند. آن‌ها در ارزیابی موقعیت‌های مختلف سرعت عمل بالایی دارند و می‌توانند در شرایط بحرانی به‌سرعت تصمیم بگیرند. آن‌ها قاطع، رهبر، صریح و اهل رقابت هستند و دوست ندارند وقت را تلف کنند.

2. تأثیرگذار (Influence):

آن‌ها ذهن فعالی دارند، خلاق هستند و از تعامل با مردم و دنیای اطرافشان لذت می‌برند. این ویژگی‌ها به آنان اجازه می‌دهد تا در محیط‌های اجتماعی پیشرفت کنند. آن‌ها ماجراجو هستند. تأثیرگذارها با خوش‌بینی بی‌حدومرز و مهارت‌های اجتماعی‌ بالایشان به‌شدت تشویق‌کننده و الهام‌بخش بوده و هر جا که بروند همواره منبع انرژی مثبت هستند.

3. باثبات (Steadiness):

آن‌ها افرادی مهربان، دلسوز و صبور هستند که روابطی عمیق و وفادارانه برقرار می‌کنند، دوستان و شریک‌های ثابت‌قدمی هستند. افراد این گروه، روش‌های کاربردی و عملی را می‌پسندند. آن‌ها اغلب پشت‌صحنه کار می‌کنند و ترجیح می‌دهند در نقش پشتیبان باشند تا رهبر.

4. تطبیق‌پذیر (Conscientiousness):

تطبیق‌پذیرها منظم، جزئی‌نگر و مؤثر هستند، دائماً فرایندها، ایده‌ها و طرز فکر را مورد پرسش قرار می‌دهند تا مطمئن شوند که کارها به‌درستی انجام‌شده‌اند. آن‌ها در موقعیت‌های حساس هیجان‌زده نشده و بر پایه تجزیه‌وتحلیل اطلاعات، تصمیم‌های عملی، کاربردی و منطقی می‌گیرند. آن‌ها معمولاً تنهایی کارکردن را دوست دارند؛ اما در کارگروهی نیز موفق هستند.

باید توجه داشت بهترین سبک وجود ندارد، همه سبک‌ها (مؤلفه‌ها) مثبت هستند و هیچ‌کس فقط یک مؤلفه رفتاری خالص ندارد؛ بلکه ما ترکیبی از هر چهار نوع هستیم. این بدان معناست که هیچ مدل رفتاری بر دیگری ارجحیت ندارد. هر مؤلفه‌ای قدرت‌ها و چالش‌های خودش را دارد. مردم می‌توانند با هر نوع ترکیبی از مدل رفتاری دیسک روابط سالم داشته باشند و از زندگی خود لذت ببرند.

ساختار آزمون دیسک

تست DISC برای اولین‌بار توسط شخصی به اسم والتر کلارک در سال 1956 ساخته شد.

این آزمون در طول زمان دستخوش تغییراتی بوده است جدیدترین نسخه این آزمون شامل 48 سؤال 4 گزینه‌ای توصیفی است. برخی از سؤالات آزمون  دیسک در قسمت زیر قرار داده‌شده‌اند:

1. کدام گزینه شما را بهتر توصیف می‌کند؟

• معتمد، علاقه‌مند
• شجاع، ماجراجو
• اهل مدارا، محترم
• سازگار، پیرو

2. کدام گزینه شما را بدتر توصیف می‌کند؟

• معتمد، علاقه‌مند
• شجاع، ماجراجو
• اهل مدارا، محترم
• سازگار، پیرو

3. کدام گزینه شما را بهتر توصیف می‌کند؟

• نوآور، آرمانی
• اجتماعی، خوش‌مشرب
• محافظه‌کار، محتاط
• اصلاح‌طلب، اهل مذاکره

4. کدام گزینه شما را بدتر توصیف می‌کند؟

• نوآور، آرمانی
• اجتماعی، خوش‌مشرب
• محافظه‌کار، محتاط
• اصلاح‌طلب، اهل مذاکره

5. کدام گزینه شما را بهتر توصیف می‌کند؟

• دقیق، صریح
• علاقه‌مند به کارگروهی، تابع
• متمرکز، هدفمند
• مشوق دیگران، انگیزاننده

6. کدام گزینه شما را بدتر توصیف می‌کند؟

• دقیق، صریح
• علاقه‌مند به کارگروهی، تابع
• متمرکز، هدفمند
• مشوق دیگران، انگیزاننده

چرا باید از آزمون دیسک استفاده کنیم

شناخت خودمان به ما کمک می‌کند تصمیم‌هایی مبتنی بر توانایی‌هایمان بگیریم، نقاط ضعف خویش را بشناسیم و به موفقیت نزدیک‌تر شویم. تست دیسک یکی از بهترین ابزار خودشناسی است. این تست در زمینه‌های بسیاری مانند: روان‌شناسی، خودشناسی، کار، زندگی شخصی و... کاربرد دارد. برخی از این کاربردها عبارت‌اند از:

• شناخت بهتر دیگران.

با شناسایی مدل رفتاری دیگران شما می‌توانید در مواقع لزوم از توانایی‌های آن‌ها استفاده کنید و روابط حقیقی و مطلوب‌تری را ایجاد کنید. در حقیقت درک و شناخت دیگران مبنای روابط مستحکم، نتایج بهتر و زندگی رضایت‌بخش‌تری است.

• استفاده بهینه از توانایی‌ها.

با استفاده از تست دیسک به نقاط ضعف و قدرت خویش پی برده و قادر خواهیم بود به بهترین نحو از مهارت‌ها و توانایی‌هایمان استفاده کنیم.

• انتخاب مسیر شغلی و مسیر تحصیلی.

رشته درسی که افراد برای تحصیل انتخاب می‌کنند مسیر اولیه شغلشان را تعیین می‌نماید. هر شخص مایل‌ است مسیری را انتخاب کند که از یک‌سو به آن علاقه‌مند بوده و از سوی دیگر هم‌زمان آنان را از نظر مالی منتفع سازد. در این راستا هر فرد با دانستن توانایی‌ها و نقاط ضعف خویش از دیدگاه مدل رفتارشناسی DISC می‌تواند بدون مشقت گزینه‌های شغلی مناسب‌تری را انتخاب نماید.

• افزایش رضایتمندی در محیط کار.

علاقه‌مندی و توجه مردم به شغلشان عمدتاً تابعی از فرهنگ‌سازمانی است که در آن کار می‌کنند مردم درصد عمده‌ای از عمرشان را در کار می‌گذرانند پس تطبيق محیط کاری با مدل رفتاری فرد شاغل می‌تواند منجر به رضایت شغلی عالی شود. هیچ مجموعه‌ای احتمالاً همه خواسته تا یا نیازهای افراد را به‌طور کامل برآورده نخواهد کرد؛ اما با اشراف به محیط‌های مختلف و درک نیازهای هر فضای کاری، افراد می‌توانند عملکرد بهتری به نمایش بگذارند.

پیش‌بینی آینده با دیسک

دیسک به‌عنوان یک ابزار کاربردی، با ارزیابی ویژگی­های اصلی شخصیتی که در فرد وجود دارد توصیفی از شخصیت وی ارائه می‌دهد، با استفاده از این توصیفات پیش‌بینی الگوی رفتاری در آینده نیز ممکن است.

باوجود نقاط قوتى که تست دیسک دارد، همچنان باید در نظر داشت که تیپ‌های شخصیتی جهت شناخت بهتر تدوین‌شده و همة مؤلفه‌ها (D ،I ،S و C) در همه انسان‌ها وجود دارند، لذا هیچ‌کس نباید خود را محدود به مؤلفه خاصی بکند.

دیسک، ابزار روز شرکت‌ها

از جلمه شرکت‌هایی که از این آزمون استفاده کرده‌اند می‌توان از شرکت آمریکایی Cellular نام برد. این شرکت، یک شرکت اپراتور شبکه تلفن همراه می‌باشد و دفتر مرکزی آن در شیکاگو واقع‌شده است. شرکت آمریکایی Cellular در تدوین برنامه راهبردی خود، آموزش تیپ­های شخصیت‌شناسی دیسک به مدیران بخش­های مختلف را تصویب نمود. با استفاده از مدل دیسک، مدیران توانایی حل مسائل مختلف، موانع ارتباطی، تعارضات بین‌فردی و... را خواهند داشت.

سخن پایانی

تست شخصیت DISC ابزار بسیار خوبی برای شخصیت‌شناسی است، کاربردهای گسترده‌ای نیز دارد. دیسک به افراد کمک می‌کند با شناخت خودشان و دیگران به سازگاری درونی و اجتماعی دست یابند. همچنین موجب پیشرفت در جنبه‌های دیگر زندگی مانند انتخاب رشته تحصیلی، شغل و... می‌شود.

درنهایت مجموعه‌ای از نقاط قوت و ضعف افراد به‌وسیله این تست شناسایی‌شده و هر فرد می‌تواند جهت تقویت خویش برنامه‌ریزی نماید.

منابع

[1] A. Sujanto, Psikologi Kepribadian. Jakarta: PT Bumi Aksaa, 2009.

[2] Buchanan, D. Huczynski, A., 2010. Organizational Behaviour. Financial Times Prentice Hall.

[3] Marston, W.M., 2013. Emotions of Normal People. Routledge.

[4] Taking Flight. Daniel Silvert. Merrick Rosenberg. 2011.

[5] Jones, C. S. & Hartley, N. T. (2013). Comparing correlations between four-quadrant and five-factor personality assessments. Americal Journal of Business Education, 6 (4), 459-470.

[6] Levasseur, R. E. (2011). People skills: Optimizing team development and performance. Interfaces, 41 (2), 204- 208. doi: 10.1287/inte.1100.0519.

[7] A. Wardy, Analisis Profile Kepribadian Mengunakan Disc yang Mempengaruhi Penyelesaian Studi Mahasiswa Magister ManajemenKampus Kranggan.

[8] Yanuari A. Personality Assessment For Psychology. Jakarta: One Spirit; 2015.

[9] Margaret Brady (2020) A Short History of Personality Tests.