انتخاب شغل

انتخاب شغل از مهم‌ترین تصمیم‌هایی است که یک فرد در طول زندگی خود اتخاذ می‌کند. اگرچه برخی افراد در مورد انتخاب شغل راحت تصمیم می‌گیرند، بسیاری از افراد با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند. این مشکلات ممکن است باعث شود افراد کلاً تصمیم‌گیری را رها کنند و دچار بلاتکلیفی شوند و یا فرصت‌های خود را برای انتخاب کاهش دهند و نتوانند بهترین تصمیم را بگیرند.

در عصر ما مشاغل ارثی نیستند، یعنی دیگر فرزند یک کشاورز، یک لوله‌کش، یک نانوا، الزاماً کشاورز، لوله‌کش یا نانوا نمی‌شوند؛ بلکه پیشرفت سریع دانش و تکنولوژی موجب کثرت مشاغل؛ تقسیم کار فراوان و جلب استعدادهای مختلف شده است. امروزه لازمه اکثر کارها تحصیل دانش و کسب مهارت‌های ویژه است. ازاین‌رو توجه به ارتباط تحصیل و شغل اهمیت دارد؛ بنابراین برای انتخاب درست و بجا و منطبق با خصوصیات جسمی و روانی لازم است که افراد اولاً خود را درست بشناسند و ثانیاً محیط و امکانات خود را در نظر بگیرند. اگر هر فردی به انجام شغلی بپردازد که با طبیعت او سازگار است، همه کارها باکیفیت بالاتر و سریع‌تر به انجام می‌رسند.

از عوامل مؤثر در موفقیت هر شغلی رغبت داشتن به آن کار هست، البته با افزایش سن و تکامل انسان معمولاً این اشتیاق (رغبت) فرم واقعی‌تری به خود می‌گیرد و انتخاب فرد بیشتر به واقعیت نزدیک می‌شود.

یکی از آزمون‌های رغبت سنجی، آزمون هالند می‌باشد که در این مقاله به بررسی این آزمون پرداخته شده است.

تاریخچه تست هالند

نظریه‌ هالند که توسط جان هالند معرفی شد به افراد کمک می‌کند تا شخصیت شغلی و علاقه شغلی خود را شناسایی کنند. این نظریه که در سال 1959 برای اولین‌بار به‌عنوان یک نظریه شخصیت‌شناسی، مفهوم‌سازی شد. نظریه ‌هالند، ساده و بدون پیچیدگی است. هالند همچنین ارزیابی‌های بسیاری را بر اساس نظریه خود ارائه می‌دهد. بسیاری از انواع تحقیقات بر روی شخصیت متفاوت افراد توسط هالند انجام‌شده است.

نظریه هالند بیان می‌کند که هر چه تناسب بین شخصیت و محیط کار بیشتر باشد، فرد شادتر خواهد بود، بنابراین اساس این نظریه بر این باور استوار است که شخصیت افراد و محیط کاری آن‌ها باید با هم تناسب داشته باشند تا فرد بتواند در شغل خود موفق و راضی باشد.

هالند در نظریه خود شش تیپ شخصیتی را پیشنهاد می‌کند:

1. واقع‌گرا (Realistic)
2. جستجوگر (Investigative)
3. هنری (Artistic)
4. اجتماعی (Social)
5. کارآفرینی (Enterprising)
6. متعارف (Conventional)

افراد ممکن است باتوجه‌ به شباهتشان با یکی از شش تیپ شخصیتی، طبقه‌بندی شوند. فردی که به یک تیپ شباهت دارد احتمالاً رفتار و ویژگی‌های شخصیتی مشابهی خواهد داشت. علاوه بر این، محیطی که مردم در آن زندگی و کار می‌کنند ممکن است با شباهت آن به یکی از شش تیپ شخصیتی، شناسایی شود.

تست هالند بر پایه چند مفهوم کلیدی و برخی نظریات در روان‌شناسی و مشاوره شغلی استوار است. این مفاهیم و نظریه‌ها عبارت‌اند از:

• تناسب فرد - محیط: افراد در محیط‌هایی که با ویژگی‌های شخصیتی‌شان همخوانی دارد، بهتر عمل می‌کنند. هالند این مفهوم را در زمینه انتخاب شغل به کاربرد.
• نظریه تیپ‌های شخصیتی: هالند از نظریه‌های شخصیت در روان‌شناسی الهام گرفت تا شش تیپ شخصیتی خود را تعریف کند. این رویکرد با نظریه‌های تیپ‌شناسی شخصیت مانند نظریه یونگ ارتباط دارد.

• رشد شغلی: هالند معتقد بود که انتخاب شغل یک فرایند تکاملی است که از دوران کودکی آغاز می‌شود و در طول زندگی ادامه می‌یابد.
• یادگیری اجتماعی: هالند بر این باور بود که ترجیحات شغلی افراد تحت‌تأثیر محیط اجتماعی و تجربیات یادگیری آن‌ها شکل می‌گیرد.

• مفهوم خودپنداره: نظریه ‌هالند براین‌اساس است که افراد تمایل دارند شغلی را انتخاب کنند که با تصویری که از خود دارند (خودپنداره) همخوانی داشته باشد.
• نظریه انگیزش: هالند معتقد بود که افراد به سمت فعالیت‌هایی جذب می‌شوند که برایشان رضایت‌بخش و انگیزه‌بخش است. این ایده با نظریه‌های انگیزشی در روان‌شناسی مرتبط است.
• نظریه سازگاری شغلی: این نظریه بیان می‌کند که افراد در مشاغلی که با ویژگی‌های شخصیتی‌شان سازگار است، رضایت و عملکرد بهتری خواهند داشت.
• مفهوم ثبات شخصیت: هالند فرض کرد که تیپ‌های شخصیتی نسبتاً پایدار هستند که این ایده با برخی نظریه‌های شخصیت در روان‌شناسی همخوانی دارد.

تست هالند با ترکیب این نظریه‌ها و مفاهیم، یک چارچوب جامع برای درک رابطه بین شخصیت و انتخاب شغلی ارائه می‌دهد. این رویکرد چندبعدی به تست هالند اجازه می‌دهد تا جنبه‌های مختلف شخصیت و ترجیحات شغلی را در نظر بگیرد.

ساختار آزمون هالند

آزمون شخصیت‌شناسی هالند که همچنین به‌عنوان پرسش‌نامه علایق شغلی هالند شناخته می‌شود، ساختار مشخصی دارد. این آزمون شامل 20 سؤال چندگزینه‌ای است. در ادامه برخی از سؤالات را مشاهده می‌کنید:

1. هرکدام از فعالیت‌های زیر را که مایلید انجام دهید، انتخاب نمایید.

• نصب وسایل الکتریکی
• تعمیر اتومبیل
• ساختن اشیای چوبی
• راندن کامیون یا تراکتور
• استفاده از ابزار ماشینی یا فلزکار
• تعمیر ابتکاری موتور اتومبیل و موتورسیکلت
• گذراندن دوره کارگاه
• گذراندن دوره درودگری(کارهای چوبی)
• گذراندن دوره خیاطی
• گذراندن دوره اتومکانیک
• نصب وسایل مکانیکی

2. هرکدام از فعالیت‌های زیر را که تجربه کرده‌اید و می‌توانید انجام دهید، انتخاب نمایید.

• طرز کار لامپ خلأ (لوله خالی از هوا) را می‌دانم.
• می‌توانم جدول مندلیف را توضیح دهم.
• مفهوم نیمه‌عمر عنصر رادیواکتیو را می‌دانم.
• می‌توانم سه غذا را که ازلحاظ مواد پروتئینی غنی هستند نام ببرم.
• می‌توانم از خط‌کش محاسبه برای ضرب یا تقسیم استفاده کنم.
• از میکروسکوپ می‌توانم استفاده کنم.
• سه نوع صورت فلکی ستارگان را می‌توانم شناسایی کنم.
• چگونگی عملکرد گلبول‌های سفید خون را می‌توانم توضیح دهم.
• فرمول‌های ساده شیمی را می‌توانم تفسیر کنم.
• می‌دانم که چرا ماهواره‌ها به زمین نمی‌افتند.
• در سمینار، مسابقه علمی شرکت کرده‌ام.

3. مشاغلی که به آن‌ها علاقه دارید یا برای شما خوش‌آیند است را انتخاب نمایید.

• مکانیک هواپیما
• متخصص موجودات آبزی و وحشی
• مکانیک اتومبیل
• نجار
• راننده خاک‌برداری برقی(جرثقیل)
• نقشه‌بردار
• بازرس ساختمان
• مهندس مخابرات
• جوشکار
• پرورش‌دهنده گل‌ها و گیاهان
• راننده تاکسی‌سرویس(آژانس)
• مهندسی لوکوموتیو
• خیاط
• برق‌کار

تست هالند در چه زمینه هایی کاربرد دارد

تست شخصیت‌شناسی هالند کاربردهای متنوعی در حوزه‌های مختلف دارد:

1. مشاوره شغلی:

• کمک به افراد در شناسایی مشاغل سازگار باشخصیت و علایقشان
• راهنمایی دانش‌آموزان و دانشجویان در انتخاب رشته تحصیلی

2. توسعه شغلی:

• کمک به کارکنان در درک بهتر نقاط قوت و ضعف خود
• شناسایی مسیرهای پیشرفت شغلی متناسب باشخصیت فرد

3. استخدام و گزینش:

• کمک به سازمان‌ها دریافتن افراد متناسب بافرهنگ سازمانی و نیازهای شغلی
• بهبود فرایند جایابی درون‌سازمانی

4. آموزش و توسعه:

• طراحی برنامه‌های آموزشی متناسب با تیپ‌های شخصیتی مختلف
• کمک به مدیران در درک بهتر تیم خود و بهبود ارتباطات

5. خودشناسی و رشد شخصی:

• افزایش آگاهی افراد از ویژگی‌های شخصیتی خود
• کمک به افراد دریافتن سرگرمی‌ها و فعالیت‌های داوطلبانه متناسب

6. تحقیقات:

• استفاده در مطالعات روان‌شناسی شغلی و سازمانی
• بررسی ارتباط بین تیپ شخصیتی و موفقیت در مشاغل مختلف

7. برنامه‌ریزی آموزشی: کمک به مؤسسات آموزشی در طراحی دوره‌های متناسب با نیازهای بازار کار

8. مشاوره کارآفرینی: راهنمایی افراد در انتخاب نوع کسب‌وکار متناسب باشخصیتشان

9. بازیابی توان شغلی: کمک به افرادی که به دلیل آسیب یا بیماری نیاز به تغییر شغل دارند

10. مدیریت استعداد: شناسایی و پرورش استعدادهای بالقوه در سازمان‌ها

نکته مهم این است که نتایج این تست نباید به‌تنهایی مبنای تصمیم‌گیری‌های مهم شغلی قرار گیرد، بلکه باید در کنار سایر ابزارها و با راهنمایی متخصصان مورداستفاده قرار گیرد.

نقاط قوت و ضعف تست هالند

نظریه شخصیت‌شناسی هالند، مانند هر نظریه دیگری، دارای نقاط قوت و ضعف است. بیایید به بررسی آن‌ها بپردازیم:
نقاط قوت:

• سادگی و قابلیت کاربرد: این نظریه به‌راحتی قابل‌درک و اجراست که آن را برای استفاده در مشاوره شغلی و آموزش بسیار مناسب می‌کند.
• جامعیت نسبی: با ارائه شش تیپ شخصیتی، این نظریه طیف نسبتاً وسیعی از گرایش‌های شغلی را پوشش می‌دهد.
• پشتوانه تحقیقاتی: مطالعات زیادی از این نظریه حمایت کرده‌اند و اعتبار آن را در پیش‌بینی رضایت شغلی تأیید کرده‌اند
• انعطاف‌پذیری: این نظریه اجازه می‌دهد افراد ترکیبی از چند تیپ شخصیتی را داشته باشند که واقع‌گرایانه‌تر است.
• کاربرد در طراحی ابزارهای ارزیابی: بر اساس این نظریه، پرسش‌نامه‌های معتبری مانند Strong Interest Inventory طراحی‌شده‌اند.

نقاط ضعف:

• عدم توجه کافی به تغییرات شخصیتی: این نظریه فرض می‌کند که شخصیت نسبتاً ثابت است، درحالی‌که شخصیت می‌تواند در طول زمان تغییر کند.
• محدودیت فرهنگی: این نظریه عمدتاً در جوامع غربی توسعه‌یافته و ممکن است برای همه فرهنگ‌ها مناسب نباشد.
• نادیده‌گرفتن عوامل محیطی: عوامل اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی که می‌توانند بر انتخاب شغل تأثیر بگذارند، در این نظریه کمتر موردتوجه قرار گرفته‌اند
• محدودیت در توضیح تغییرات شغلی: این نظریه به‌خوبی نمی‌تواند توضیح دهد چرا برخی افراد در طول زندگی خود تغییرات شغلی عمده‌ای را تجربه می‌کنند.
• عدم توجه کافی به مهارت‌ها و توانایی‌ها: این نظریه بیشتر بر علایق تمرکز دارد و ممکن است به‌اندازه کافی به مهارت‌ها و توانایی‌های فرد توجه نکند.

باوجود این نقاط ضعف، نظریه‌ هالند همچنان یکی از پرکاربردترین نظریه‌ها در حوزه مشاوره شغلی است و به‌عنوان نقطه شروع خوبی برای کشف گزینه‌های شغلی استفاده می‌شود.

نتیجه‌گیری

آزمون هالند می‌تواند ابزار مفیدی برای شروع فرایند خودشناسی و کشف گزینه‌های شغلی باشد. بااین‌حال، بهتر است به‌عنوان یکی از چندین ابزار در فرایند مشاوره شغلی استفاده شود، نه‌تنها منبع تصمیم‌گیری. ترکیب نتایج این آزمون با سایر ارزیابی‌ها، مشاوره حرفه‌ای و تجربیات عملی می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر در مورد مسیر شغلی کمک کند.
منابع

[1] زندی‌پور، طیبه (۱۳۸۹). برنامه‌ریزی تحصیلی-شغلی دوره آموزش متوسطه. چاپ یازدهم. تهران: شرکت نشر کتب درسی.

[2] شفیع ابادی، عبدالله (۱۳۸۷). فنون و روش‌های مشاوره. انتشارات ترمه.

[3] شماعی زاده، م- عابدی، محمد رضا (۱۳۸۴). بررسی تاثیر مشاوره شغلی بر افزایش خودکارامدی کارافرینی دانشجویان دانشگاه اصفهان.

[4] Patton, W., & McMahon, M01990-  Career development and systems theory: A new relationship. NY: Brooks/Cole.

[5] Milsom, A., & Coughlin, J. (2017). Examining person - environment fit and academic major satisfaction. Journal of College Counseling, 250-262.

[6] Klover, D.M. (1983). The career decision. Dissertations and Theses. Portland State University.

[7] Holland, J. L. (1997). Making vocational choices: A theory of vocational personalities and work environments (3rd ed.). Florida: PAR Inc.

[8] - Drummond, R.J and Ryan. C w (19995) .Career counseling :A developmental Approach. Prentice. hall.

[9] - Holland, J.L. (1995). Making Vocational Choices. (3 rd edition ). Odessa, FL: Psychosocial Assessment Resources.